پاکستان در ۲۰ روز اخیر بیش از ۳۵۰ هزار پناهنده افغان را اخراج کرد. دولت پاکستان میگوید قصد دارد بیش از یک میلیون افغان دیگر را در هفتههای آتی از این کشور بیرون کند. این موضوع نگرانی نهادهای حقوق بشری را درباره تشدید بحران انسانی در افغانستان تحت حکومت طالبان در پی داشته است.
در اکتبر سال ۲۰۲۳ دولت پاکستان اعلام کرد صدها هزار نفر از اتباع خارجی ثبتنام نشده و مهاجر فاقد مدارک را دستگیر و اخراج خواهد کرد. این ضربالاجل تا یک نوامبر ۲۰۲۳ (برابر با ۱۰ آبان) تعیین شده بود.
این مهلت یک ماهه، جمعیت یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفری پناهجویان افغان و همچنین اعضای سایر جوامع تحت آزار و اذیت از جمله اویغورهای چین و روهینگیاهای میانمار را در پاکستان هدف قرار داده بود.
اکثریت بیش از چهار میلیون افغانستانی از زمان اشغال کشورشان به دست شوروی در دهه ۱۹۷۰ از طریق چندین موج مهاجرت وارد پاکستان شدند.
پس از قدرت گرفتن دوباره طالبان در سال ۲۰۲۱ در افغانستان، گمان میرود بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار افغان دیگر به پاکستان گریخته باشند.
هزاران افغان متاثر از این تصمیم، دهها سال است در پاکستان زندگی میکنند و این کشور را خانه خود میدانند.
اجبار آنها به ترک پاکستان پناهجویان و مهاجران را در معرض خطر قریبالوقوع «بیخانمانی» و از دست دادن معیشت قرار میدهد.
نگرانی درباره خطر جانی برای پناهجویان دیپورت شده
علاوه بر این، گروههایی از پناهجویان اگر به افغانستان تحت کنترل طالبان بازگردانده شوند، در معرض خطر جانی قرار میگیرند.
سازمان عفو بینالملل حدود دو هفته پیش هشدار داد اخراج افغانها از پاکستان، بهویژه زنان و دختران را در معرض خطر جدی قرار میدهد زیرا آنان صرفا به دلیل جنسیتشان در معرض آزار و اذیت و سایر موارد نقض جدی حقوق بشر قرار میگیرند.
زندگی در پاکستان برای اکثریت قریب به اتفاق زنان ممکن است تنها شانس آنها برای تحصیل رسمی باشد.
از سوی دیگر به گفته عفو بینالملل، شمار قابل توجهی از پناهجویان افغان مانند روزنامهنگاران، مدافعان حقوق بشر، زنان معترض، هنرمندان و مقامهای سابق دولتی و کارکنان امنیتی نیز در صورت اجبار برای بازگشت به افغانستان در معرض خطر جدی آزار و اذیت و سرکوب به وسیله طالبان قرار میگیرند.
عفو بینالملل روز دهم نوامبر (۱۹ آبان) در اطلاعیهای از راهاندازی ۴۹ بازداشتگاه در سراسر پاکستان خبر داد که به آنها مراکز نگهداری یا ترانزیت هم گفته میشود.
در هفتههای گذشته دهها هزار افغانستانی به این مراکز منتقل و اخراج شدهاند که در میانشان حتی افرادی دارای مجوز اقامت هم بودهاند.
وبسایت مجله فوربس اخیرا به نقل از جاوید رحمان، استاد قوانین حقوق بینالملل در دانشگاه برونل لندن (بریتانیا) و وکیل دادگاه عالی پاکستان نوشت که این اخراجها منجر به یک تراژدی انسانی قابل توجه و بیثباتی بیشتر در افغانستان خواهد شد.
چرا پاکستان دست به این اخراج گسترده زد؟
اخیرا واشینگتن پست در گزارشی نوشت که این اخراجها در بحبوحه سرخوردگی فزاینده از افزایش حملات در پاکستان انجام میشود. اسلامآباد شبهنظامیان مذهبی مظنون را مقصر این حملات معرفی کرده و میگوید حملهکنندگان در کوههای مرزی افغانستان مخفی میشوند.
تحلیلگران و کارکنان سازمانهای بشردوستانه میگویند کمپین پاکستانیها برای اخراج مهاجران، تهدید تلویحی و اقدامی برای تحت فشار قرار دادن طالبان است تا این ستیزهجویان را سرکوب کند.
مقامهای طالبان تاکنون پناه دادن به ستیزهجویان را تکذیب کردهاند.
واشینگتن پست نوشت این اخراجها ممکن است به نفع دولت طالبان باشد چون اکنون فرصت نادری دارد تا خود را به عنوان دولتی معرفی کند که قادر به مدیریت یک بحران بزرگ انسانی است و پذیرای مهاجران دیپورتشدهای میشود که حتی آنان را دشمن خود میداند.
در حالی که آژانسهای سازمان ملل متحد از جمله برنامه جهانی غذا و سازمان بینالمللی مهاجرت در مرز و گذرگاه تورخم به دیپورتشدگان کمک میکنند، طالبان اینطور نشان میدهد که خود کنترل اوضاع را به دست دارد.
تورخم کمپ اصلی پناهندگان در افغانستان و شهری بر پا شده با چادرهای موقت اسکان است.
بسیاری از پناهندگانی که به تورخم میرسند، کارگرانی با دارایی اندک هستند. برخی در پاکستان دکههای کوچک مواد غذایی را اداره یا در کارخانههای آجرپزی کار میکردهاند و برخی دیگر زنانی هستند که مجبور به ترک عجلهای پاکستان بدون شوهرنشان شدهاند.
عبدالنصیر کاکر که برای سازمان بینالمللی مهاجرت در افغانستان کار میکند به واشینگتن پست گفت ۹۸ درصد از کسانی که به تورخم میآیند آسیبپذیرند و نیاز مبرمی به کمکهای بشردوستانه دارند.