دادگاه استیناف در استکهلم، رای دادگاه بدوی و حکم حبس ابد صادر شده برای حمید نوری، مقام سابق قضایی جمهوری اسلامی را به اتهام مشارکت در کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ تایید کرد. جمهوری اسلامی این حکم را شدیدا محکوم کرد.
چهرههای سیاسی مخالف جمهوری اسلامی از این حکم استقبال کردند و ۴۵۲ کنشگر و فعال مدنی، تایید حکم نوری را «شکست جمهوری اسلامی و پيروزی جنبش دادخواهی» توصیف کردند.
علاوه بر حبس ابد، حمید نوری به پرداخت غرامت به خانواده جانباختهها و زندانیان سیاسی و اخراج از سوئد پس از پایان حبس خود محکوم شده است.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، در واکنش به تایید حکم حبس ابد نوری در سوئد به دلیل دست داشتن در اعدامهای دهه ۶۰ گفت: «ایران رای دادگاههای بدوی و تجدید نظر در خصوص حمید نوری را از اساس غیرقابل قبول دانسته و به شدت آن را محکوم میکند.»
کاظم غریبآبادی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه نیز تهدید کرد که «این اقدام سوئد برای او بدون هزینه نخواهد بود».
او گفت: «در این پرونده انگلیسیها هم دست داشتند و پروندهای نبود که صرفا سوئد تصمیم گرفته باشد.»
مسعود ستایشی، سخنگوی قوه قضاییه، روز چهارشنبه ۲۹ آذر با اشاره به تایید حکم حبس ابد نوری گفت: «صدور حکم ناعادلانه برای حمید نوری گرچه مایه تاسف شد اما قابل پیشبینی بود. هیچ حکمی به جز تبرئه نوری را به رسمیت نخواهیم شناخت و این حکم را زیر پا گذاشتن آشکار منشور حقوق بشر میدانیم.»
حمید نوری با نام مستعار «حمید عباسی»، ۲۳ تیر ۱۴۰۱ با رای دادگاه بدوی منطقهای استکهلم، با دو اتهام «جنایت جنگی» و «قتل» حکم حبس ابد گرفت که در سوئد برابر با ۲۵ سال حبس است.
بیانیه دادخواهان و کنشگران، پیام شاهزاده رضا پهلوی، واکنش خانواده نوری
جبهه هفت آبان با انتشار بیانیهای، حمید نوری را «تنها یکی از افراد شرکتکننده در کشتار دستهجمعی مخالفان» خواند و تاکید کرد مسوولیت اصلی این جنایت در درجه اول با روحالله خمینی، همه مسوولان درجه یک نظام در دهه ۶۰ و فراتر از آن، کلیت نظام جمهوری اسلامی است.
به گفته نویسندگان بیانیه، محکومیت حمید نوری به اشد مجازات در یک دادگاه مستقل سوئدی معنایی جز محکومیت نظام جمهوری اسلامی بهعنوان یک نظام جنایتکار و ضد بشری در دیدگان جهانی ندارد.
این بیانیه، حکم دادگاه تجدید نظر سوئد را «پیروزی درخشانی برای ملت و جنبش دادخواهی ایران» خواند و تاکید کرد جنایات جمهوری اسلامی محدود به «کشتار ۶۷» نمیشود و تا واپسین روز حیات این «رژیم ضد بشری» ادامه خواهد داشت.
به گفته جبهه هفت آبان، ملت ایران برای اجرای عدالت راهی جز سرنگونی جمهوری اسلامی و برقراری یک دموکراسی مبتنی بر حقوق بشر ندارد.
همزمان ۴۵۲ تن از دادخواهان، فعالان حقوق بشر، فعالان سیاسی، زندانیان سابق، وکیلها، هنرمندان، روزنامهنگاران و کنشگران حیطههای دیگر، بیانیهای منتشر کرده و تایید حکم حمید نوری را «شکست جمهوری اسلامی و پيروزی جنبش دادخواهی» توصیف کردند.
آنها چهار سال محاکمه و تایید حکم حبس ابد برای نوری را یک پيروزی بزرگ برای جنبش دادخواهی در ايران خوانده و گفتند این رویداد راه پيشبرد اهداف این جنبش را هموارتر میکند.
به گفته امضاکنندگان بیانیه، محاکمه دادیار وقت دستگاه قضایی در زندان گوهردشت بهعنوان یکی از شاخصترين مکانهای کشتار جمعی ۶۷، پروندهای را گشوده که در آن آمران و عاملان اصلی معرفی شدهاند: «یکی از این افراد که زمام امور کشور را در دست دارد و همچنان به سرکوب و کشتار ادامه میدهد، ابراهیم رئیسی است که با حمایت علی خامنهای بر مسند ریاستجمهوری ایران تکیه زد.»
این بیانیه یادآور شد در روند برگزاری دادگاه، افکار عمومی مرحله به مرحله شاهد به ثمر رسيدن مبارزه مداوم دادخواهان، خانوادهها، خویشان و نزدیکان این قربانیان و خاصه تلاش بازماندگان و شاهدان این کشتار بوده است.
به گفته نویسندگان بیانیه، دستگيری حميد نوری ثمره پیگيری ايرج مصداقی، از بازماندگان «کشتار ۶۷» بود که نوشتهها و شرح جزییات در کتابهایش، از اسناد پايهای کيفرخواستی شد که بارها مورد استناد دادستان قرار گرفت.
آنان تاکید کردند اين محاکمه، «عرصه پيروزی جويندگان حقيقت بر جبهه دروغپردازان و دغلکاران» بود.
مسیح علینژاد، از چهرههای مخالف جمهوری اسلامی، تایید حکم حبس ابد حمید نوری در سوئد را پیامی به همه کسانی خواند که از «شکنجهگران قهرمان میسازند و دست به دامن قاتلان مردم شدهاند که از ردههای بالا تا بدنه سپاه ریزش کنند اما از سوی دیگر به صورت عدالتخواهان و برابریدوستان پنجه میکشند».
او نوشت: «نه میبخشیم و نه فراموش میکنیم، غیر از این همه شیادی است و رقصیدن با قاتلان ملت.»
شاهزاده رضا پهلوی در متنی که در حساب کاربری شبکه اجتماعی ایکس خود منتشر کرد، تایید حکم حبس ابد حمید نوری را در دادگاه تجدید نظر استکهلم، «گامی بزرگ برای جنبش دادخواهی ایران دانست» و نوشت: «رژیم و عوامل جرم و جنایتش باید بدانند آنچه میکنند فراموش نخواهد شد و پاسخی مناسب دریافت خواهد کرد.»
او اضافه کرد: «من این دستاورد را به جنبش دادخواهی ایران شادباش میگویم و بار دیگر از ایرج مصداقی که بدون تلاشهای او چنین دستاوردی ممکن نمیشد، تشکر و قدردانی میکنم.»
خانواده حمید نوری به تایید حکم او در دادگاه تجدید نظر واکنش نشان داد.
مجید نوری، فرزند او، به خبرگزاری فارس گفت: «سوئدیها قائل به روال حقوقی نیستند و میخواهند حتما دادگاه را با فشار سیاسی و فرمایشی برگزار کنند.»
او اضافه کرد: «این حکم فاقد اعتبار است و ما حتما از دادگاههای بالاترِ سوئد پیگیری میکنیم و سراغ دادگاههای بینالمللی خواهیم رفت.»
مجید نوری خبر داد که «رسوایی بزرگی برای نظام حقوقی سوئد در پیش است».
در دادگاه بدوی و تجدید نظر حمید نوری چه گذشت؟
محاکمه بدوی حمید نوری بیش از ۹ ماه طول کشید و دادگاه بیش از ۵۰ شاکی و شاهد داشت.
نوری که ۱۸ آبان ۱۳۹۸ در فرودگاه آرلاندا در استکهلم دستگیر شد، همه وقایع مربوط به اعدامهای سال ۶۷ و نیز اتهامها علیه خود را «نمایشنامه» و «داستان سراسر خیالی، توهمی و پوشالی، جعلی و غیرمستند» خوانده بود.
او و وکلایش به حکم دادگاه بدوی اعتراض کردند که در نتیجه آن، دادگاه تجدید نظر از دی ماه سال گذشته آغاز شد.
دادگاه تجدید نظر علاوه بر برگزار کردن جلسات علنی، در روندی به بررسی فیلمهای دادگاه بدوی پرداخت.
دور جدید جلسات علنی دادگاه تجدید نظر این مقام سابق قضایی جمهوری اسلامی با دو اتهام اصلی «جنایت جنگی» و «قتل» از ۱۷ مهر آغاز شد و تا یک ماه یافت.
در جریان ۲۰ جلسه دادرسی علنی دادگاه تجدید نظر، طرفین دعوی به بیان شکواییهها و دفاعیههای خود پرداختند.
نوری برای دادگاه تجدید نظر دو وکیل جدید انتخاب کرده بود.
بهمن ماه سال گذشته و در جریان هفتمین جلسه دادگاه تجدید نظر حمید نوری، وکیلهای او مدعی شدند این مقام سابق قوه قضاییه جمهوری اسلامی، یک «نگهبان و زندانبان ساده» بوده است.
آنان همچنین مدعی شدند نوری هیچ نقشی در اعدام زندانیان، تصمیمگیری در مورد عفو یا انتخاب کسانی که قرار بوده کشته شوند و نیز جایی در کمیته موسوم به «هیات مرگ» نداشته است.
هیات مرگ در سال ۱۳۶۷ به دنبال صدور فتوا و فرمان روحالله خمینی، حکم اعدام چند هزار نفر از زندانیان سیاسی و عقیدتی را در زندانهای جمهوری اسلامی صادر کرد. این افراد مخفیانه اعدام و دستور دفنشان در گورهای جمعی صادر شد.
یک هفته پیش از اعلام رای حمید نوری از سوی قاضی دادگاه تجدید نظر، رسانهها در ایران، قوه قضاییه جمهوری اسلامی و خانواده حمید نوری به اظهار نظر درباره نتیجه این دادگاه و احتمال تبادل او با یک شهروند سوئدی زندانی در ایران خبر دادند.
پایگاه خبری قوه قضاییه روز ۱۹ آذر از برگزاری اولین جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات یوهان فلودروس، شهروند سوئدی بازداشت شده در ایران در دادگاه انقلاب خبر داد.
این کارمند اتحادیه اروپا روز ۲۸ فروردین ۱۴۰۱ در ایران دستگیر شد و اکنون در زندان اوین نگهداری میشود.
متس فلودروس، پدر او، پیش از این در گفتوگویی با گاردین گفته بود: «قرار بود سفر او به ایران در آوریل سال ۲۰۲۲ یک سفر توریستی باشد. یوهان میخواست به دیدار یکی از دوستانش برود که در سفارت سوئد کار میکرد اما در بدو ورود و در فرودگاه، بازداشت میشود.»
بسیاری از نهادهای حقوق بشری، جمهوری اسلامی را به گروگان گرفتن شهروندان دوتابعیتی و خارجی برای اعمال فشار بر غرب و باجگیری متهم میکنند. همزمانی دادگاه فلودروس با اعلام رای دادگاه تجدید نظر حمید نوری میتواند تاییدی بر این اظهارات باشد.
علاوه بر این، هیبتالله نژندی منش، مشاور حقوقی خانواده حمید نوری روز شنبه گفته بود در صورتی که رای دادگاه بدوی در مرحله تجدید نظر تایید شود، امکان مراجعه به دیوان عالی سوئد برای آنان وجود دارد.
پیش از آن و در روز پنجشنبه مجید نوری، پسر حمید نوری ابراز امیدواری کرده بود «سوئدیها اشتباه خود را جبران کنند».
او دادگاه پدرش را «نمایشی و شوآف» خوانده و گفته بود: «در سکوت رسانهها، عدالت در حال ذبح است.»
همزمان با این سخنان، خانواده حمید نوری در تجمعی «دانشجویی-مردمی» مقابل سفارت سوئد در تهران، خواهان آزادی دادیار سابق زندان گوهردشت و محکومیت دادگاه سوئد شده بودند.
پیش از حمید نوری، هیچ مقامی در ارتباط با کشتار زندانیان سیاسی در ایران در سال ۶۷ محاکمه نشده بود.
برخی دستاندرکاران این جنایت اکنون سمتهایی کلیدی در جمهوری اسلامی دارند؛ از جمله ابراهیم رئیسی، رییسجمهوری کنونی ایران که پیش از این به عنوان رییس قوه قضاییه مشغول به کار بود و یکی از اعضای «هیات مرگ» تهران و کرج بوده است.